Sáng chế, công nghệ và sự phát triển

Sáng chế và sáng tạo là các đặc tính tạo nên sự khác biệt của loài người với mọi động vật khác trong quá trình tiến hóa. Khả năng áp dụng các đặc tính này một cách hiệu quả luôn luôn hết sức quan trọng trong các cơ cấu kinh tế và xã hội của xã hội loài người. Thực sự thì sự tồn tại của bất kỳ một doanh nghiệp, tổ chức hoặc thậm chí một dân tộc đều phụ thuộc chủ yếu vào khả năng giữ được nhịp bước với sự phát triển và tiến bộ

Một trong những thước đo được sử dụng rộng rãi nhất cho tiến bộ kinh tế (dù là đối với một nước hay đối với một doanh nghiệp) là năng suất, tức là đầu ra trên một đơn vị đầu vào

Việc tăng năng suất hiển nhiên sẽ tạo thuận lợi cho tăng trưởng kinh tế. Nếu yêu cầu đầu vào thấp hơn để sản xuất cùng một lượng đầu ra, thì các nguồn tài nguyên đã được giải phóng bằng cách sử dụng một quy trình hiệu quả hơn có thể được đưa vào một quá trình sản xuất khác, và qua đó cho phép nâng cao sản lượng và phát triển kinh tế.

Một trong những yếu tố quan trọng trong quản lý hợp lý chính sách khoa học và công nghệ, ngoài những điều kiện khác, dựa trên cơ sở khuyến khích sáng chế và cải tiến, hiển nhiên là hệ thống sáng chế. Một hệ thống sáng chế hiệu quả góp phần khuyến khích cải tiến bằng ba cách chính

• Thứ nhất, sự tồn tại của hệ thống sáng chế, với khả năng nhận được độc quyền khai thác một sáng chế trong một thời gian có hạn, tạo ra sự khích lệ quan trọng cho hoạt động sáng chế và cải tiến

• Thứ hai, thời hạn mà chủ sở hữu bằng độc quyền sáng chế được quyền ngăn cấm người khác sử dụng sáng chế của mình tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển và sử dụng có hiệu quả các sáng chế đã được cấp bằng độc quyền. Bằng độc quyền bảo hộ tác giả sáng chế chống lại sự cạnh tranh không được kiểm soát từ phía những người không chịu rủi ro tài chính ban đầu. Như vậy, nó tạo ra các điều kiện mà qua đó vốn rủi ro có thể được tăng thêm an toàn để biến đổi một sáng chế thành một cải tiến. Tác giả sáng chế có thể dễ dàng tiếp tục phát triển sáng chế thành một sản phẩm hoặc quy trình đầu cuối, được thương mại hóa để có thể đưa ra thị trường và sản sinh lợi nhuận.

• Thứ ba, hệ thống sáng chế quy định khuôn khổ cho việc thu thập, phân loại và phổ biến lượng dự trữ thông tin công nghệ dồi dào nhất tồn tại trên thế giới hiện tại. Nói cách khác, hệ thống góp phần phổ biến kiến thức mới vì quyền của tác giả sáng chế được ngăn cách tự do. Để được cấp bằng độc quyền sáng chế, tác giả sáng chế phải bộc lộ các chi tiết sáng chế của mình ra xã hội. Như vậy thông tin có trong sáng chế có thể được mọi người dùng cho việc nghiên cứu và các mục đích thực nghiệm (mặc dù, tất nhiên là không được sử dụng thương mại) trong suốt thời hạn được cấp bằng độc quyền sáng chế. Sau khi hết thời hạn của bằng độc quyền sáng chế, thông tin trở thành thông tin chung và mọi người được tự do sử dụng thương mại những thông tin đó. Hệ thống sáng chế bằng cách đó góp phần vào quá trình pahts triển cơ sở công nghệ của công nghiệp.
• Sự hỗ trợ của chính phủ cho hoạt động sáng chế

Trách nhiệm của các chính phủ đối với những tác giả sáng chế của nước minh không dừng lại ở luật và các hiệp ước đảm bảo sự bảo hộ chính đáng cho sáng chế. Việc quản lý phải hiệu quả và không quá tốn kém, để tránh các trở ngại không cần thiết giữa một tác giả sáng chế và quyền hợp pháp của anh ta

Có những nước đã thiết lập các hệ thống hoặc các cơ cấu đặc biệt để giúp đỡ các tác giả sáng chế cá thể, các doanh nghiệp nhỏ và các tổ chức phi lợi nhuận để nhận được bảo hộ cho những sáng chế và sự quản lý hiệu quả của họ (ví dụ: thanh toán các loại phí khác nhau, dịch vụ tư vấn miễn phí…)

Một số quy định trong luật tài chính hoặc luật thuế tạo điều kiện thuận lợi cho các tác giả sáng chế và hoạt động sáng chế có thể được tóm tắt như sau:

- Giảm thuế đối với thu nhập có từ các bằng sáng chế và bí quyết được li-xăng

- Giảm phí cho việc tiếp nhận và duy trì quyền sở hữu công nghiệp của các tác giả sáng chế cá thể

- Cho vay hoặc trợ cấp đặc biệt, gồm cả cho vay không lãi hoặc lãi suất thấp

- Trợ cấp để phá triển các sáng chế và cải tiến nhất định

- Khả năng ký kết các hợp đồng nghiên cứu với tài trợ của chính phủ hoặc cộng đồng

Tại ngày càng nhiều quốc gia, các cơ quan chuyên biệt thuộc chính phủ đã được thành lập để thúc đẩy hoạt động sáng chế, khuyến khích phát triển, khai thác và ở một mức độ nào đó, thương mại hóa các sáng chế trong nước bằng cách cung cấp cho tác giả sự hỗ trợ thích đáng

Ví dụ, ở một số nước, các nhà sáng tạo cá thể có thể nhận được hỗ trợ và các sáng chế của họ có thể được thử nghiệm trong các phòng thí nghiệm và các cơ sở nghiên cứu và thực nghiệm của nhà nước hoặc được nhà nước tài trợ. Thường thì điều này được thực hiện trên cơ sở phi lợi nhuận và trong một vài trường hợp thì có yêu cầu hoàn trả cả chi phí nếu sáng chế thành công trên thị trường.

Phần thưởng và sự công nhận đối với các tác giả sáng chế

Một phương tiện hoạt động quan trọng của chính phủ khuyến khích hoạt động của sáng tạo là khích lệ trực tiếp các nhà sáng tạo bằng việc công nhận công khai, Các phần thưởng phi vật chất (huy chương, bằng cấp) và đôi lúc là các phần thưởng về tài chính không chỉ được trao cho các tác giả sáng chế xứng đáng mà còn cho các tác giả sáng chế tiềm năng trong khuôn khổ các cuộc thi sáng chế và khoa học trẻ. Tại một số nước, những phần thưởng tinh thần và các buổi lễ như thế được thiết lập nên bởi các đạo luật của chính phủ. Một hỗ trợ quan trọng khác cho tác giả sáng chế và các cuộc triển lãm sáng chế tại đó tập trung sự chú ý vào các sáng chế và tạo thuận lợi cho việc thiết lập quan hệ với giới công nghiệp. Ở một số nước, các cơ quan chính phủ - trong một vài trường hợp có cả các cơ quan sở hữu công nghiệp – tổ chức hoặc tham gia tổ chức các hoạt động khuyến khích như vậy.

Giáo dục là một nhân tố quan trọng trong quá trình này. Tại nhiều quốc gia, việc khuyến khích và thúc đẩy hoạt động sáng tạo trong thanh niên ngày càng được quan tâm chú ý hơn. Với mục đích tạo cơ hội tốt hơn cho sự phát triển của các tài năng đó một cách sớm nhất, một số nước đã tổ chức các cuộc triển lãm và cuộc thi đặc biệt về sáng chế do học sinh phổ thông, sinh viên và thanh niên thực hiện.

Sự hợp tác giữa các tác giả sáng chế

Mặc dù có thể có hỗ trợ quan trọng của chính phủ cho các tác giả sáng chế, bản thân các tác giả sáng chế cần thiết phải nhận thức rõ hơn rằng họ cần hoạt động có hợp tác. Họ sẽ được chú ý tới nhiều hơn, và những mong muốn của họ sẽ được thỏa mãn tốt hơn, nếu họ thành lập các hiệp hội, nếu họ hoạt động trong các hiệp hội đó và nếu các hiệp hội của họ duy trì được mối liên hệ chặt chẽ với nhau ở cấp khu vực hoặc quốc tế.

Ở cấp quốc tế, sự hợp tác giữa các tổ chức của tác giả sáng chế hoặc là song phương hoặc trong khuôn khổ các tổ chức quốc tế của các tác giả sáng chế. Ví dụ về những tổ chức quốc tế của các tác giả sáng chế là Liên đoàn quốc tế các Hiệp hội tác giả sáng chế (IFIA)- một tổ chức quốc tế, và Liên đoàn các hiệp hội tác giả sáng chế châu Phi – một tổ chức khu vực.

Trích từ cuốn Cẩm Nang Sở Hữu Trí Tuệ của WIPO
Dịch bởi Cục SHTT