Quyền sở hữu trí tuệ phần mềm ứng dụng

so-huu-tri-tue Mot co thu ky khong the doi ban quyen doi voi nhung van kien cua cac nha lanh dao. Nhung nhung lap trinh vien (LTV) duoc thue soan thao phan mem (PM) ung dung thi lai co quyen so huu doi voi PM do. Dieu nay gay ra nhieu mau thuan can giai quyet.

Tu truoc toi nay, van de quyen so huu tri tue (SHTT) doi voi cac du an phan mem (DAPM) ung dung su dung von dau tu ngan sach van bi coi nhe, co le boi ham luong SHTT trong cac PM chua nhieu. Trong thoi gian gan day, van de nay lai ro len. Co nhung khia canh tuong chung phuc tap, duoc ban nhieu, dong cham den ca Luat SHTT, hoa ra lai gian don. Co nhung van de tuong het suc don gian hoa ra lai phuc tap, den muc chinh nhung dien gia ve quyen SHTT PM lai bi ray ra boi nhung so suat rat ngay tho.
Truoc het la viec tranh chap SHTT PM giua cong ty va LTV. Lay co la trong Luat SHTT quy dinh tac gia cua san pham sang tao (nhu PM) co quyen so huu voi tac pham cua ho, mot so ky su PM roi khoi cong ty cuom theo ma nguon, dang hoang su dung nguyen xi voi thuong hieu moi de canh tranh voi cong ty cu. Nhu the cung con kha, cong ty cu lai khong co quyen phat trien nang cap PM nhu cong ty moi cua cac "tac gia”, vi chi tac gia moi co quyen thay doi tac pham.
Nhu vay thi ai dam phat trien PM? Van de nay thuc ra khong kho giai quyet. Tren the gioi, cac ky su PM truoc khi vao lam viec deu phai cam ket trao cho cong ty quyen SHTT cua bat cu gia tri nao lam ra trong cong ty. Day la mot hop dong kinh te gian don va cham het moi phien toai. Theo hop dong nay thi khong chi PM, cac ban thiet ke, cac to giay nhap, thu dien tu cho den... tho tinh lam trong gio lam viec hay tai san vo hinh do tro choi dien tu mang lai trong so deu thuoc ve cong ty.
Ve ly, dieu nay khong co gi mau thuan voi cac luat quy dinh ve quyen tac gia vi tac gia co quyen uy nhiem nguoi khac soan thao ra mot tac pham tren co so y tuong cua minh (tat nhien phai co hop dong kinh te dang hoang). Rat nhieu tac gia khong thao tieng Anh deu da co nhung tac pham van hoc mang ten minh (nhu cuon "Bau troi va mat dat" cua tac gia Le Ly Hayslip do mot nguoi goc My viet). O Viet Nam, nhieu tac pham hoi ky noi tieng (nhu "Bat khuat" cua Nguyen Duc Thuan) deu do nguoi khac viet, khong co gi mau thuan voi luat. Nguoi soan thao cuon sach duoc de ten "nguoi ghi" tren bia hoac khong, hoan toan do thoa thuan ca nhan giua tac gia va nguoi ghi. Nhu vay, mot hop dong dan su hay kinh te hoan toan co the bien cac LTV thanh nhung nha soan thao duoc uy nhiem de lam ra tac pham. Tuong tu, mot co thu ky khong the doi ban quyen doi voi nhung van kien quan trong cua cac nha lanh dao.
Trong truong hop Nha Nuoc la ben thue soan thao cac PM ung dung, van de cung tuong tu nhu vay. Hay thu tuong tuong, cac PM co y nghia an ninh quoc phong bi cac "tac gia” tung ra thi truong va duoc luat phap bao ho nhu cac "tac pham"! Van de nay chua duoc quan tam nhieu trong cac DAPM ung dung su dung von ngan sach do trong nuoc chua du suc lam ra nhung PM dac biet co gia tri. It co ai quan tam den dieu khoan thoa thuan ve quyen SHTT trong hop dong giua chu dau tu va nha cung cap. Chu dau tu nha nuoc khong quan tam den SHTT vi chang biet dung no lam gi. Do do, cac nha cung cap cu tu nhien coi nhu quyen SHTT thuoc ve minh cho den khi co cac LTV lau ca dem "gay ong dap lung ong".
De An 112 khi ky hop dong PM voi cac nha phat trien deu co dieu kien bat buoc ve quyen SHTT cua toan bo PM do thuoc ve minh. De An 112 giu quyen so huu do ro rang khong co dong co kinh te ma hoan toan la mot bien phap an toan va thuan ly: Nha Nuoc da bo tien ra uy nhiem cho cac "soan thao vien" lam thi giu quyen tac gia de con thay doi, nang cap la hop ly.
Tuy nhien, van de khong gian don nhu vay va gay ra nhung vu phien toai khac. Trong thuc te, cum tu "toan bo PM" co mot y nghia rat mo. Ngay nay PM thuong su dung cong nghe loi cua cac cong ty khac, hoac la cac PM loi duoc su dung lai, hoac cac PM ma nguon mo khong the chuyen giao quyen so huu. Cam ket trao toan bo PM ung dung cho De An 112, cac cong ty co nguy co trao quyen so huu nhung tai san khong thuoc ve minh, hoac ban nhung tai san da bi ban nhieu lan.
Nhu vay, trong cac hop dong thue phat trien PM phai xac dinh ro cac PM nen ma san pham moi su dung de phat trien (phan nay chac khong the tinh theo gia phat trien duoc, ma phai theo gia hang hoa). Phan xay dung moi se duoc dinh gia theo chi phi phat trien. Tuy nhien, cac hop dong thue doanh nghiep phat trien cung phai xac dinh ro cac dieu khoan sau day:
1. Neu chi phi phat trien duoc thanh toan 100%, quyen SHTT se phai thuoc ve nha nuoc. Cac hop dong nay thuong duoc goi la hop dong chia khoa trao tay (turn-key).
2. Trong truong hop nha cung cap giu toan bo quyen SHTT chi ban cho nha nuoc quyen su dung, PM phai duoc coi la hang hoa. Ro rang nha cung cap phai xem chi phi phat trien la dau tu dai han cua minh va nham vao nhieu khach hang.
3. Chu dau tu thuong muon xem mat hang truoc khi mua. Cac nha cung cap lai muon co hop dong roi moi dau tu phat trien, va van muon giu quyen SHTT. De giai quyet mau thuan nay, quyen phat trien cung can duoc xac dinh trong hop dong. Nhu vay Nha Nuoc van co the yeu cau duoc giu quyen phat trien de khong phu thuoc vao nha cung cap. Nha cung cap van co the tao ra cac san pham co chat luong ngay mot cao dua tren mot cong nghe loi duoc tai su dung.
4. De xac dinh quyen loi cua nguoi co quyen SHTT can phai co dieu kien xac dinh cac khoan chi phi: phi su dung(use-license fee), phi phat trien (development-license fee) va khoan an chia (royalty). Phi su dung la khoan phai tra cho chu so huu de duoc su dung PM. Nhieu nha cung cap hang dau tren the gioi ap dung chinh sach khong ban dut quyen su dung ma chi "cho thue” doi voi cac PM can ho tro nhieu va nang cap lien tuc. Vi du, Microsoft cung co chinh sach phi su dung hang nam doi voi PM MS Office. Phi phat trien la khoan phai tra (thuong la mot lan) cho chu so huu de duoc quyen phat trien PM. Khoan an chia la khoan phai tra cho chu so huu cho moi phien ban PM ma nguoi phat trien ban duoc. Cac khoan tien nay se theo thoa thuan giua chu so huu va nguoi phat trien PM.
Nhu vay, nhung kho khan hien tai ve phan chia quyen SHTT co the giai quyet gian don boi cac hop dong kinh te trong khuon kho cua luat phap hien hanh. Tuy nhien, Bo Buu Chinh Vien Thong can co van ban huong dan ve van de nay de cac chu dau tu nha nuoc co co so lap cac hop dong phat trien PM. Mot mat, cac SHTT se co the duoc nha nuoc tich luy de phat trien chat luong san pham, thi truong kinh doanh SHTT [Xem bai "Tao von cho quy phat trien CNTT" tren TGVT series B thang 3/2006]. Mat khac, SHTT se khong bi cac co quan nha nuoc giu chat (do khong co dong luc su dung tich cuc), can tro viec dua vao thi truong.

(Theo PCWORLDVN)